Puławy, dnia 26 lutego 2002 r.

 

Szanowny Pan
Leszek Miller
Prezes Rady Ministrów RP

 

 

 

Dnia 26 lutego 2002 r. odbyło się w Zakładach Azotowych "Puławy" S.A.
w Puławach spotkanie przedstawicieli Związków Zawodowych działających w zakładach przemysłu nawozowego, ceramicznego, szklarskiego i innych zużywających gaz ziemny jako podstawowy surowiec, oraz Polskiego Lobby Przemysłowego.

Uczestnicy spotkania zwracają uwagę Pana Premiera na dramatyczną sytuację finansową
w jakiej znalazły się nasze przedsiębiorstwa. Przyczyną tego stanu są bardzo wysokie opłaty za gaz ziemny - będące najwyższymi w Europie - dyktowane przez jedynego dostawcę, jakim jest Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo. Monopol PGNiG wyklucza możliwości pozyskania tańszych dostawców gazu.

Wprowadzone w życie 15.03.2001 r. podwyżki cen gazu spowodowały wzrost opłat średnio
o 30-36%, a tym samym duże obciążenie kosztów produkcji w naszych przedsiębiorstwach.

Szczegółowe argumenty naszego stanowiska zawarte są w dołączonym uzasadnieniu, stanowiącym integralną część naszego wystąpienia.


Panie Premierze! W oparciu o zawarte w załączonym uzasadnieniu dane i argumenty, niżej podpisani domagają się:

  1. Obligatoryjnej obniżki cen i stawek opłat za gaz ziemny, każdorazowo w przypadku gdy cena gazu z importu spadnie o więcej niż 5%.
  2. Dopuszczenia do sprzedaży zakładom chemicznym, szklarskim i ceramicznym taniego gazu z wydobycia krajowego w proporcji jak wydobycie krajowe do importu.
  3. Wyeliminowania z Prawa Energetycznego zapisów umożliwiających subsydiowanie skrośne.
  4. Zmian w Prawie Energetycznym umożliwiającym zakup gazu z innych źródeł niż krajowe
    z wykorzystaniem do przesyłu sieci krajowego monopolisty.
  5. Rzetelnej weryfikacji przez Urząd Regulacji Energetyki kosztów pozyskiwania
    i przesyłu gazu, aby pozycje w taryfie Polskiej były porównywalne z taryfami krajów Unii Europejskiej.
  6. Konsultowania z odbiorcami gazu wszelkich zmian w aktach prawnych dotyczących kształtowania polityki energetycznej odnoszącej się do gazu ziemnego.

 

Uzasadnienie
stanowiska w sprawie cen gazu ziemnego w Polsce

Przemysł chemiczny, a także przemysł ceramiczny i szklarski zużywający gaz ziemny jako podstawowy surowiec do produkcji znalazły się w dramatycznej sytuacji finansowej bowiem Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo, jedyny dostawca gazu, wykorzystując monopolistyczną pozycję narzuca opłaty, które są najwyższe na świecie. Wprowadzone w życie 15 marca 2001r. podwyżki spowodowały średnio wzrost opłat o 30-36%, a tym samym duże obciążenie kosztów produkcji. Stwierdzenie to nie jest gołosłowne. W IV kwartale 2001 r. opłaty taryfowe zatwierdzone przez Urząd Regulacji Energetyki wynosiły w przeliczeniu 149 USD/1000 m3., tymczasem w grudniu 2001 roku opłaty za gaz ziemny dla przemysłu chemicznego wynosiły w Niemczech 109,08 USD/1000 m3, Holandii 107,64 USD/1000 m3, na Litwie i Ukrainie 60 USD/1000 m3, Białorusi
42 USD/1000 m3, Rosji 16 USD/1000 m3 (zał. Nr 1). Opłata za gaz w obowiązującej taryfie dla dużych odbiorców składa się z następujących elementów:

Ceny gazu 505,00 zł/1000 m3
Opłaty przesyłowej zmiennej 61,30 zł/1000 m3
Opłaty stałej 29,90 zł/1000 m3
Opłaty abonamentowej 245,80 zł/miesiąc
Razem bez opłaty abonamentowej i bez VAT 596,20 zł/1000 m3, co w przeliczeniu daje 149 USD/1000 m3.

 


Ponieważ 65% gazu pochodzi z importu, a 35% z wydobycia krajowego, cena winna być kalkulowana z uwzględnieniem tej proporcji. Gaz z wydobycia krajowego jest znacznie tańszy od importowanego. Wobec tego taryfowa cena gazu nie powinna przekraczać 100 USD/1000 m3. PGNiG oferuje nam jedynie drogi gaz z importu a gaz z wydobycia krajowego jest dla nas niedostepny.
Taryfy gazowe w krajach Unii Europejskiej dzielą odbiorców gazu na 7 podstawowych grup
w zależności od wielkości rocznego zużycia, rytmiczności i ciągłości odbioru. W Polsce od kilku lat obserwuje się nieudane próby podziału odbiorców na grupy. Dla porównania zestawiono ceny taryfowe w Niemczech i w Polsce dla zbliżonych grup taryfowych w II półroczu 2001 roku.

  Niemcy Polska
Gospodarstwa domowe 560 USD/1000 m3 280 USD/1000 m3
Sektor handlu i usług 280 USD/1000 m3 240 USD/1000 m3
Średni przemysł 260 USD/1000 m3 190 USD/1000 m3
Wielki przemysł 154 USD/1000 m3 160 USD/1000 m3
Zakłady azotowe 108 USD/1000 m3 149 USD/1000 m3

Różnica cen w pozycjach gospodarstwa domowe i zakłady przemysłowe obrazuje poziom subsydiowania skrośnego, czyli dochodami z opłat za gaz od przemysłu dotuje się odbiorców komunalnych. Jest to zjawisko bardzo szkodliwe dla przemysłu i niezwłocznie powinno być zaniechane. W przeciwnym przypadku polski przemysł nie stawi czoła zagranicznej konkurencji nie tylko na rynkach europejskim i światowym ale i w Polsce. Ewentualny upadek firm zużywających duże ilości gazu zakończ proces subsydiowania skrośnego. Firmy upadną a problem cen gazu dla odbiorców indywidualnych pozostanie.
W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki w sprawie zasad kształtowania i kalkulacji taryf oraz zasad rozliczeń w obrocie paliwami gazowymi z dnia 20.12.200 roku w rozdz. 2 § 3 jest zapis, że "... należy eliminować subsydiowanie skrośne ..." oraz "... chronić interesy odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen ...". tymczasem praktyka jest zupełnie odmienna a Prawo Energetyczne dopuszcza subsydiowanie skrośne.
W niektórych krajach, np. w Belgii i w Niemczech, ceny gazu jako surowca do syntez chemicznych są znacznie niższe od cen importowych na granicy kraju.
Obowiązująca w Polsce taryfa gazowa ustanowiona została 15 marca 2001 roku w okresie najwyższych notowań cen ropy naftowej, ropopochodnych i gazu ziemnego na rynkach europejskich
i światowych. W II półroczu 2001 roku ceny ropy naftowej i gazu ziemnego gwałtownie spadły
i obecnie osiągnęły poziom niższy niż w I półroczu 2000 roku (zał. nr 2). Natomiast taryfowa cena gazu dla przemysłu w Polsce utrzymuje się nadal na niezmienionym poziomie. Jest to możliwe dzięki cytowanemu wcześniej Rozporządzeniu Ministra Gospodarki. § 30 p. 2 tego Rozporządzenia brzmi: "korekta cen i stawek opłat może nastąpić w szczególności w przypadku zakupu paliw gazowych
z importu po cenach:
1. wyższych o 5% w stosunku do cen przyjętych do kalkulacji w taryfie - nie częściej niż raz na kwartał.
2. niższych o więcej niż 5% w stosunku do cen przyjętych do kalkulacji w taryfie - nie częściej niż raz na kwartał.
Ponieważ polskie ceny zakupu gazu są objęte tajemnicą handlową na wykresie przedstawiamy ceny zakupu z Rosji do Niemiec (zał. nr 3).
W okresie obowiązywania aktualnej taryfy, tj. od marca 2001 roku do chwili obecnej ceny zakupu gazu spadły o ponad 30%, a więc sześciokrotnie przekroczyły próg uniemożliwiający zmianę taryfy. Jest rzeczą oczywistą, że dostawca gazu dbający tylko o swój interes, jeżeli nie musi dokonać korekty ceny w dół, będzie prowadził działania pozorne aby opóźnić wprowadzenie zmian. Z takimi działaniami pozornymi mieliśmy do czynienia w IV kwartale 2001 roku. Propozycję nowej taryfy gazowej złożono w URE została odrzucona. Od decyzji odmownej PGNiG odwołał się do NSA.
Po pewnym czasie odwołanie zostało wycofane. Efekt tych działań był taki, że minęło kilka kolejnych miesięcy a cena gazu nie została zmieniona.
Przemysł chemiczny pobiera gaz ziemny bezpośrednio z wysokociśnieniowych rurociągów przesyłowych. Sam dokonuje pomiarów pobranych ilości oraz wykonuje analizy jakościowe. Stąd koszty przesyłu gazu winny być zbliżone do kosztów przesyłu w rurociągach tranzytowych międzynarodowych. Koszt przesyłu gazu w obowiązującej taryfie (stały + zmienny) wynosi
91,20 zł/1000 m3, co w przeliczeniu daje 22,80 USD/1000 m3. jest to stawka grupowa dla wszystkich zakładów Azotowych. Przyjmując średnią trasę przesyłu 300 km cena jednostkowa wyniesie
7,6 USD/1000 m3 za 100 km. Trasa przesyłu gazu rosyjskiego do Włoch, Holandii, Francji jest dłuższa o ponad 2000 km niż do Polski. Stąd koszt przesyłu gazu do tych krajów, wg cen z polskiej taryfy, winien wynosić co najmniej 152 USD/1000 m3, a pełna cena gazu wynosi tam około
105 USD.1000 m3.
Z dostępnych publikacji wynika, że średnia opłata za przesył gazu dla dużych odbiorców przemysłowych w krajach europejskich wynosi 4,36 USD/1000 m3 na odległość 100 km.
W przypadki większych odległości cena jednostkowa jest odpowiednio mniejsza.
Art. 4.1 pkt. 2 Prawa Energetycznego brzmi następująco: "Przedsiębiorstwa Energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw lub energii mają obowiązek zapewnić wszystkim podmiotom świadczenie usług polegających na przesyłanie paliw lub energii wydobywanych lub wytwarzanych
w kraju z uwzględnieniem warunków technicznych i ekonomicznych, na warunkach uzgodnionych przez strony w drodze umowy".
Z kolei Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 06.08.2001 roku: "Odbiorcy dokonujący rocznych zakupów paliw gazowych w wielkości nie mniejszej niż 25 mln m3 w przeliczeniu na gaz ziemny wysokometanowy zyskują prawo do korzystania z usług przesyłowych z dniem 1 lipca 2000 roku.
Praktyczna realizacja tych zapisów nie jest możliwa z następujących powodów:
Jedynym przedsiębiorstwem wydobywającym gaz ziemny w Polsce jest PGNiG. W 2001 roku jeden
z zakładów Azotowych zwrócił się do firm, które wykupiły koncesje na poszukiwanie gazu na terenie naszego kraju z pytaniem czy wydobywają mogą sprzedawać gaz ziemny. Wszystkie firmy odpowiedziały, że nie wydobywają gazu i w najbliższych latach nie mogą go oferować do sprzedaży.
Dla przykładu, Zakłady Azotowe "Puławy" S.A. uzyskały w 2001 roku koncesję na obrót gazem
z zagranicą. Daje nam to możliwość samodzielnego zakupu gazu z importu z pominięciem PGNiG.
Gdy Zakłady Azotowe "Puławy" S.A. zwróciły się do PGNiG z prośbą o usługę przesyłową gazu od granicy polskiej do Puław, otrzymały odpowiedź odmowną z uzasadnieniem, że Prawo Energetyczne nie zobowiązuje do świadczenia usługi przesyłu gazu z importu. Dodać trzeba, że Prawo Energetyczne nie zabrania świadczenia takiej usługi.
Z podstawowych informacji wynika, że prawo do korzystania z usług przesyłowych gazu jest i będzie w najbliższych latach absolutną fikcją.
Prawo Energetyczne wyklucza konkurencję w dostawach gazu, a tym samym możliwość obniżenia jego ceny. Przy stanowieniu Prawa Energetycznego nie konsultuje się jego ustaleń z odbiorcami gazu ziemnego. Obecnie przygotowywana jest nowelizacja Prawa Energetycznego w związku
z planowanym przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Obawiamy się, aby po nowelizacji nie znalazł się w nim następujący zapis: "Przedsiębiorstwa Energetyczne zajmujące się przesyłaniem
i dystrybucją paliw lub energii mają obowiązek zapewnić wszystkim podmiotom świadczenie usług polegających na przesyłaniu paliw i energii wydobywanych lub wytwarzanych w kraju albo importowanych z krajów Unii Europejskiej ...".
Sformułowanie takie pozbawi przemysł zakupu tańszego gazu w innych krajach. Jeżeli przyjmiemy cenę importowanego gazu z Rosji za 100% to relacje cen importowych z innych krajów w 2001 roku były następujące: z Ukrainy - 90%, z Uzbekistanu - 93%, z Niemiec - 130%, z Norwegii - 120%.
Z powodu wysokich cen gazu ziemnego udział kosztów gazu w produkcji amoniaku w Polsce jest wyższy od ceny amoniaku oferowanego na rynku europejskim (zał. nr 3). Ta niekorzystna relacja zachodzi pomimo znacznie niższego jednostkowego zużycia gazu na tonę amoniaku w Polsce niż na przykład w Rosji, USA i Europie Zachodniej. Amoniak jest podstawowym półproduktem do wytworzenia wszystkich nawozów azotowych. W konsekwencji udział kosztów gazu w produkcji nawozów azotowych jest równy lub wyższy od ceny tych nawozów na rynkach europejskich
(zał. nr 4).
Nawozy azotowe sprzedawane są ze stratą bo rolnicy nie są w stanie zaakceptować cen pokrywających koszty produkcji. Koszt wysiewu drogich nawozów azotowych nie jest w pełni rekompensowany przez wzrost plonów. Granicą efektywności ekonomicznej stosowania nawozów jest cena 1 kg N w stosunku do ceny pszenicy. Wskaźnik ten został już przekroczony.
W ostatnim czasie znacznie obniżyły się ceny produktów chemicznych na rynkach światowych
(zał. nr 5). Nie można więc pokrywać strat na produkcji nawozów azotowych zyskiem z produkcji pozostałych produktów.
Z powodu powiązań technologicznych opłaty za gaz ziemny mają istotny wpływ na koszty produkcji wielu wyrobów syntezy chemicznej. Utrzymywanie cen gazu ziemnego znacznie przekraczające ceny u najbliższych sąsiadów a także w całej Europie doprowadzi w bardzo krótkim czasie do upadku przemysłu nawozów azotowych i syntezy chemicznej. Już obecnie oferowane są na polskim rynku nawozy azotowe z Rosji, Ukrainy i Litwy po cenach niższych niż koszty produkcji w Polsce. Spowodowało to ograniczenia zużycia gazu ziemnego przez branżę nawozową o około 30%
w okresach analogicznych ubiegłych lat. Podwyższa to udział kosztów stałych w produktach. Pogarsza również sytuację dostawcy gazu.
Zakłady azotowe importują tańszy amoniak nie wykorzystując własnych mocy produkcyjnych. Spada sprzedaż nawozów azotowych w kraju ponieważ przyrost plonów nie rekompensuje wydatków na zakup nawozów.
Wysokie straty finansowe wszystkich zakładów azotowych na produkcji nawozów w II półroczu
2001 roku, zagrażają ich dalszej działalności.
Dotyczy to także działających na terenie Dolnego Śląska czterech zakładów porcelany stołowej. Należą one do największych zakładów pracy w tym regionie, zatrudniając ok. 3.500 osób,
a jednocześnie są odbiorcami gazu w ruchu ciągłym (ponad 8 mln. m3 gazu rocznie). Na ich złą sytuację ma także wpływ nieograniczony napływ z zagranicy na rynek krajowy porcelany i jej substytutów sprzedawanych po rażąco niskich cenach.
W konsekwencji doprowadziło to do ograniczenia zatrudnienia przez pracodawców. W rezultacie stopa bezrobocia w regionie wałbrzyskim przedstawia się następująco:

  31.01.2001 31.12.2001
Powiat Wałbrzyski 32,2% 36,5%
Miasto Wałbrzych 22,0% 26,0%
  1. ZZPRC Z.A. "Puławy" S.A. - przewodniczący Sławomir Wręga
  2. Przewodniczący Federacji Związki Zawodowe Przemysłu Chemicznego w Polsce - Józef Woźny
  3. Związki Zawodowe Inżynierów i Techników - członek Prezydium zarządu Krajowego - Jolanta Bień
  4. Ogólnokrajowe Zrzeszenie Związków Zawodowych Pracowników Ruchu Ciągłego - viceprzewodniczący K. Trębacz
  5. Ogólnokrajowe Zrzeszenie Związków Zawodowych Ruchu Ciągłego "Sekcja Chemików" - inż. Ryszard Derenowski
  6. Polskie Lobby Przemysłowe - koordynator dr Paweł Soroka
  7. Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność" w Anwielu
  8. Przewodniczący Miedzyzakładowych Związków Zawodowych Pracodawców - Stefan Rogiewicz
  9. NSZZ "Solidarność" - Komisja Przeds. w Zakładach Azotowych w Tarnowie - E.Bednarczyk
  10. Przewodniczący Międzyzakładowych Związków Zawodowych Pracowników Z.A. "Kędzierzyn" - Jan Klimok
  11. Przewdoniczący Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" Huty Szkła w Częstochowie - W. Michalski
  12. NSZZ "Solidarność" Huty Szkła "Violetta - przewodniczący J. Matyszkiewicz
  13. NSZZ "Solidarność" Huty Szkła "Biaglass" w Białymstoku
  14. NSZZ Pracowników Huty Szkła Jarosław
  15. MNSZZ Pracownikó Zakładów Chemicznych "Police" - P. Szarkowski
  16. NSZZ "Solidarność" - Komisja międzyzakładowa w Zakładach Azotowych Puławy
  17. Członek Zarządu Związku Zawodowego Pracowników Ruchu Ciągłego Zakładów Chemicznych Police - J. Sasin
  18. NSZZ Pracowników Zakładów Azotowych w Tarnowie
  19. Związek Zawodowy Pracowników Ruchu Ciągłego przy Rafinierii Gdańskiej
  20. NSZZ "Solidarność" Komisja Zakładowa ZPS "Karolina"
  21. NSZZ Pracowników Zakładów Porcelany Stołowej "Karolina"
  22. Przewodniczący Komisji Zakładowej NSZZ "Solidarność" "Karolina" - J> Besser
  23. Przewdoniczący Rady Związku Zawodowego - J. Koryciarz
  24. Związek Zawodowy Inżynierów i Technikó F.P. "Książ" - przewodniczący G. Kubisiak
  25. Związek Zawodowy Inżynierów i Technikó F.P. "Wałbrzych" - przewodniczący A. Piętak
  26. Związek Zawodowy Inżynierów i Technikó F.P. "Krzysztof" - przewodniczący E. Kowalska
  27. Zarząd Regionu Dolny Śląsk Związków Zawodowych "Kontra" w Wałbrzychu
  28. Zarząd Regionu Dolny Śląsk - viceprzewiczący Jan Niedźwiedź
    - przewodniczący Komisji Zakłdaowej F.P. Książ J. Niedźwiedź
  29. NSZZ "Solidarność" F.P. "Wałbrzych"
  30. Związek Zawodowy Pracowników Fabryki Porcelany "Krzysztof"
  31. Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność" F.P. "Książ" - przewdoniczący Z. Borkowski
  32. Komisja Zakładowa NSZZ "Solidarność" F.P. "Wałbrzych"